Neilldir Indiaidd

Neilldir Indiaidd

Enghraifft o'r canlynol	neilldir
Math	endid gweinyddol yn UDA, tiroedd ble mae brodorion gwreiddiol gwlad yn byw, Neilldir Indiaidd
Dechrau/Sefydlu	1763
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Tir a neilltuwyd ar gyfer brodorion gwreiddiol America yw Neilldir Indiaidd (Saesneg: Indian reservation). Gair cyfansawdd yw 'neilldiroedd' sef 'neilltuo' a 'tir'. Mae'r neilldiroedd hyn wedi eu cofrestru gan y cenhedloedd brodorol (ac nid gan y taleithiau unigol): ceir 574 o lwythau (neu 'genhedloedd') a gydnabyddir yn ffederal sy'n byw yn yr UD, ac mae tua hanner ohonynt yn gysylltiedig â Neilldiroedd Indiaidd. Diffinnir y term "Americanwyr Brodorol" gan Gyfrifiad yr Unol Daleithiau, sef y llwythau sy'n dod o'r Unol Daleithiau ac Alaska yn wreiddiol. Ceir 326 Neilltir Indiaidd.

Mae sawl Neilldir Indiaidd yn cael eu rhannu rhwng sawl llwyth ac mae sawl llwyth heb neilldir o gwbwl.^[1] Yn ogystal, oherwydd sut y rhannwyd y tiroedd yn y gorffennol (a gwerthu llawer o'r tir i Americanwyr Anfrodorol). Mae'r clytwaith cymhleth hwn o eiddo preifat a chyhoeddus yn creu anawsterau gweinyddol, gwleidyddol a chyfreithiol sylweddol.

Cyfanswm arwynebedd y Neilldiroedd Indiaidd yw 56,200,000 acr (22,700,000 ha neu 87,800 milltir sgwâr) - tua'r un faint a thalaith Idaho neu Ynys Prydain.

Er bod y rhan fwyaf o'r Neilldiroedd Indiaidd yn fach o gymharu â thaleithiau'r UD, mae deuddeg ohonyn nhw'n fwy na thalaith Rhode Island. Y mwyaf yw Neilldir Cenedl Nafacho, sy'n debyg o ran maint i Orllewin Virginia. Dosbarthwyd y Neilldiroedd yn anwastad ledled y wlad; mae'r mwyafrif i'r gorllewin o'r Mississippi ac yn meddiannu tiroedd a gafodd eu cadw gyntaf trwy gytuniad neu "a roddwyd" o'r tiroedd cyhoeddus.^[2]

Oherwydd mai sofraniaeth lwythol cyfyngedig sydd gan genhedloedd Brodorol America, gall eu deddfau amrywio o ddeddfau gweddill yr ardal sydd y tu allan i'r Neilldiroedd.^[3] Er enghraifft, gall deddfau o fewn y Neilldiroedd ganiatáu casinos mewn taleithiau nad ydynt yn caniatáu gamblo. Yn gyffredinol, mae gan y cyngor y brodorion, awdurdodaeth llwyr dros yr Neilldir, yn fwy na'r llywodraeth leol, llywodraeth y wladwriaeth neu'r Llywodraeth Ffederal. Mae gan wahanol Neilldiroedd systemau llywodraeth gwahanol. Sefydlwyd y mwyafrif o'r Neilldiroedd Brodorol America gan y llywodraeth ffederal.^[4]

Mae'r term "neilldir" yn ddynodiad cyfreithiol. Daw o'r syniad o genhedloedd Brodorol America fel sofraniaid annibynnol ar yr adeg y cadarnhawyd Cyfansoddiad yr UD. Felly, cytuniadau a orfodwyd yn aml ar y brodorion yw'r rhain, neu a gytunwyd arnynt drwy dwyll. Yn y cytuniadau hyn, roedd y Brodorion Indiaidd yn "neilltuo" tiroedd ar wahan i'r gweddill, iddyn nhw eu hunain, a dyma darddiad y term.^[5][6] Parhaodd y term i gael ei ddefnyddio ar ôl i'r llywodraeth ffederal ddechrau adleoli cenhedloedd yn dreisgar i ddarnau o dir nad oedd ganddynt gysylltiad hanesyddol ag ef.

Heddiw mae mwyafrif yr Americanwyr Brodorol ac a Brodorion Alaska yn byw y tu allan i'r Neilldiroedd yn aml mewn dinasoedd gorllewinol mwy fel Phoenix a Los Angeles.^[7][8] Yn 2012, roedd dros 2.5 miliwn o Americanwyr Brodorol, gydag 1 filiwn yn byw yn y Neilldiroedd.^[9]

1. ↑ "Frequently Asked Questions". Bureau of Indian Affairs. Cyrchwyd 2020-10-13.
2. ↑ Kinney, 1937; Sutton, 1975
3. ↑ Davies & Clow; Sutton 1991.
4. ↑ For general data, see Tiller (1996).
5. ↑ Frantz, Klaus (1999). Indian Reservations in the United States: Territory, Sovereignty, and Socioeconomic Change. Chicago: University of Chicago Press. t. 45. ISBN 0-226-26089-5. Cyrchwyd 30 Medi 2020.
6. ↑ See, e.g., United States v.
7. ↑ "Racial and Ethnic Residential Segregation in the United States: 1980–2000". Census.gov. Cyrchwyd 5 Mehefin 2012.
8. ↑ For Los Angeles, see Allen, J. P. and E. Turner, 2002.
9. ↑ "US should return stolen land to Indian tribes, says United Nations".